Bindende afspraken voor een duurzame koers in de zorg
Een persoonlijk verhaal van Jeanne Heijnen, voorzitter van de Werkgroep Plastic Afval
Eén van de ambities van het landelijk netwerk De Groene OK is het verminderen van het plastic afval dat de OK verlaat. Jeanne Heijnen is voorzitter van de werkgroep die hier verantwoordelijk voor is. In onderstaand artikel vertelt zij over haar persoonlijke ervaringen en de ambities van de Werkgroep Plastic Afval.
Hoe ik ontwaakte
Toen ik in de jaren ’90 en ’00 opgroeide, waren de mogelijkheden eindeloos. De economie trok aan en van beperkingen was geen sprake; ‘the sky was the limit’. In de jaren ’10, toen ik me naast de gebruikelijke studentenactiviteiten ruimschoots bezighield met zelfontplooiing in de vorm van ontwikkelingswerk en ontdekkingstochten aan de andere kant van de wereld, stond ik geen moment stil bij de gevolgen van mijn tripjes door het luchtruim. Laat staan dat er sprake was van zoiets als vliegschaamte.
Dat is nu wel anders. Inmiddels weet ik dat het weldegelijk al in de jaren ’90 bekend was dat de industrialisatie en alle bijkomende menselijke activiteiten zoals het nu ingericht is een doodlopende weg is voor ‘moeder planeet’. Hoe kan het dat ik, nota bene als kind van ouders die uit milieuoverwegingen een groot deel van mijn jeugd geen auto bezaten er zo lang over deed om beetje bij beetje te ontwaken uit die roes van onaantastbaarheid en onwetendheid? Om me los te maken van de collectieve illusie dat we met z’n allen losstaan van de planeet die ons huisvest en het ecosysteem dat ons leven geeft?
Het antwoord heeft volgens mij te maken met het gegeven dat kennis, besef en handelen drie aparte begrippen zijn die niet altijd gelijk opgaan. Zo was het ook pas anno jaren ’20 dat bij mij de koppeling met het zorgsysteem ontstond. Vele jaren later dan dat ik me überhaupt bewust werd van mijn eigen ‘footprint’, ontdekte ik dat de zorg een grote vervuiler is, verantwoordelijk voor 7% van de CO2-uitstoot in Nederland.
Professioneel in actie
Dat was voor mij aanleiding om in actie te komen. Eerst als voorzitter van de commissie Groene Zorg van de landelijke Werkgroep Zorg 2025 met wie we in 2020 een visiedocument (‘Green Paper’) publiceerden met de oproep tot bindende afspraken voor het verduurzamen van de zorg. Vervolgens kwam ik via Jeroen Meijerink terecht in de werkgroep Plastic Afval OK, die ik nu voorzit.
Een groenere zorg is in mijn ogen de enige acceptabele weg vooruit. Ik vind het moeilijk te verenigen dat het systeem dat is opgericht om mensen beter te maken tegelijkertijd de leefomgeving van diezelfde mensen negatief beïnvloedt. Dat klinkt misschien voor sommigen radicaal of revolutionair; voor mij is het een no-brainer geworden. Als je aan de voordeur willens en wetens bijdraagt aan de versnelde klimaatverandering, hoe kun je dan geloofwaardig aan de achterdeur doen of je het beste met je patiënten voor hebt? En het lijkt misschien abstract, maar hoe langer we wachten, hoe concreter en frequenter de voorbeelden zich helaas aan ons opdringen. Zie maar de recente rampen als de overstromingen in Limburg, België en Duitsland, de bosbranden in Siberië, Zuid-Europa en Amerika of de enorme droogte in Italië.
Ook in het ziekenhuis waar ik werk
In mijn voormalige ziekenhuis, het HMC in Den Haag, heb ik me verdiept in de initiatieven die er intern gaande waren. Uit eigen interesse, maar ook voor een artikel dat ik schreef voor het NTvG. Ik kwam erachter dat op de meeste plekken initiatieven nog erg los van elkaar bestaan. Geïnitieerd en getrokken door fanatieke individuen. En dat deze initiatieven vaak maar moeilijk van de grond komen als er geen verdienmodel achter zit. Verduurzaming wordt nog te vaak gezien als een – overbodige ?! – kostenpost.
Nu ik in het Bernhoven Ziekenhuis in Uden werk, heb ik de pen gepakt om het ziekenhuisbestuur te bevragen over hun groene ambities. Uit jaarverslagen kon ik niet opmaken dat er enige aandacht voor was. Al is er wel op de OK een Greenteam. Als ik me landelijk zo actief inzet voor dit thema, kan ik niet stil blijven toekijken hoe het in mijn eigen ziekenhuis een ondergeschoven kindje blijft. Ik hoop dat het ons lukt om dit jaar een ziekenhuisbreed Greenteam op te zetten.
Losse initiatieven verbinden
Die constatering van de losse initiatieven gebaseerd op individueel enthousiasme, is direct ook één van de kansen voor de Werkgroep Plastic Afval. We zullen gaan proberen om zoveel mogelijk projecten met elkaar te verbinden. Vanuit die verbindende rol kan de werkgroep optreden als adviesorgaan.
Het is belangrijk dat we niet alleen met zorgverleners samenwerken, maar ook met de andere organen binnen het ziekenhuis. Zoals de inkoop, ziekenhuisbestuurders en zelfs ook de zorgverzekeraars buiten het ziekenhuis. Zij beheren namelijk de geldpot van de ziekenhuiszorg, die idealiter in de toekomst ook ingezet gaat worden voor verduurzaming van de zorg. Zoals ik al eerder noemde lijkt geld vaak een obstakel. Tegelijkertijd kan hiermee ook de juiste prikkel worden gecreëerd en een aanjager worden van vergroening! Laten we denken in kansen en mogelijkheden!
50% minder afval op OK in 2030
In lijn met de Green Deal Zorg 2.0 is het doel van de Werkgroep Plastic Afval om in 2030 50% minder plastic afval op de OK te produceren. Om dat te halen moeten alle zeilen bijgezet worden. Daarbij is niet één aanpak leidend, maar moet integraal worden samengewerkt en op alle ‘R-en’ worden ingezet: refuse, reduce, reuse en recycle.
Bindende afspraken voor een duurzame koers in de zorg
Toen ik in 1989 nog in de luiers zat, werd op de klimaattop in Noordwijk de noodklok geluid. Nu, ruim 30 jaar later, verschijnt een nieuw en onheilspellend rapport van het International Panel on Climate Change, waarin in niet mis te verstane woorden te lezen valt dat het leven op aarde compleet dreigt te veranderen. Met ondraaglijke hitte, overstroomde steden en wijdverspreide ziektes tot gevolg.
Daarom zou ik gelijkens het appel dat we deden in de Green Paper willen afsluiten met de oproep: laten we met alle partijen in de zorg gezamenlijk bindende afspraken maken voor een duurzame koers in de hele zorg.