De gezondheidszorg is verantwoordelijk voor 7 procent van de Nederlandse CO2-uitstoot op aarde. Als de wereldwijde zorg een land was, zou dat nummer 5 zijn op de wereldranglijst van landen met hoogste uitstoot.” Gynaecoloog Frank Willem Jansen is voorzitter van de Groene OK, die zich inzet voor verduurzaming van operatiekamers. Die verduurzaming is geen luxe, zegt hij, maar absolute noodzaak.
Van het energieverbruik van ziekenhuizen tot medicijnresten in bodem en oppervlaktewater, wereldwijd zorgt de gezondheidszorg naast CO2-uitstoot voor een enorme afvalberg en andere milieuschade. Zo krijgen vissen hart- en nierschade van pijnstillers en hormonen uit de pil die via urine in ons oppervlaktewater komen, zorgen er volgens het RIVM voor dat mannetjesvissen eitjes produceren.
Dat schaadt niet alleen dieren, maar ook onszelf. “Het is bizar dat we mensen aan de ene kant genezen, maar er anderzijds ook verantwoordelijk voor zijn dat ze ziek worden”, zegt Jansen, die bij het LUMC in Leiden gespecialiseerd is in minimale invasieve chirurgie en daarnaast als hoogleraar aan de TU Delft techniekstudenten leert om vanuit de behoefte van de gebruikers – zorgverleners, patiënten – naar de ontwikkeling van nieuwe technieken te kijken.
In samenwerking met TU Delft heeft het LUMC de ‘sustainable or’ opgezet, een operatiekamer waar in praktijk wordt onderzocht hoe de milieu-impact omlaag kan. Uit dat onderzoek blijkt inmiddels dat katoenen operatiejassen daadwerkelijk milieuvriendelijker zijn en dat de netten met instrumenten die voor iedere operatie worden klaargezet, 40 procent meer instrumenten bevatten dan nodig.
Het besef dat verandering nodig is, is er inmiddels, zegt Jansen. Maar er spelen natuurlijk ook andere overwegingen, zoals geld. Aan verduurzaming hangen prijskaartjes. “Overschakelen op katoenen operatiejassen vereist bijvoorbeeld een grote aanvangsinvestering. Die luchtbehandeling verander je ook niet zomaar, het gaat om een heel systeem. Maar bij de bouw van nieuwe operatiekamers kun je daar dus wel rekening mee houden.”