Barometer Groene OK

Met als doel OK’s te verduurzamen, hebben het Leids Universitair Medisch Centrum, het Radboud UMC en de Radboud Universiteit in samenwerking met Gupta Strategists het initiatief genomen om de ‘Barometer Groene OK’ ontwikkelen. De barometer betreft een project binnen het Landelijk Netwerk de Groene OK en wordt gesubsidieerd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Deze Barometer biedt deelnemende ziekenhuizen praktische handvatten om hun OK’s te verduurzamen.

Terug

Wat is de Barometer Groene OK?

De Barometer Groene OK is een meetinstrument dat op basis van wetenschappelijke literatuur is ontwikkeld om inzichtelijk te maken hoe OK-centra milieuwinst kunnen behalen. Door het invullen van het meetinstrument wordt een individueel adviesrapport per ziekenhuis gegenereerd, waarin specifieke aanbevelingen voor het desbetreffende ziekenhuis worden gedeeld. Na de eerste meting van de barometer in 2023/2024 is een landelijk adviesrapport gegenereerd, waarin ziekenhuizen kunnen lezen over ‘best practices’ van andere ziekenhuizen en op deze manier van elkaar kunnen leren. De namen van de ziekenhuizen zijn afgeschermd in het rapport.

De data die als referentiepunten zijn opgenomen in de barometer, zijn verkregen vanuit de literatuur van wat op dit moment bekend is over het betreffende onderwerp. Er wordt op deze manier gespiegeld naar het ‘ideale groene OK’ model. In de loop der tijd zullen er nieuwe gegevens beschikbaar komen, die vervolgens in de barometer worden opgenomen. De ijking blijft dus een dynamisch proces, evenals de aanbevelingen. Deze refereren naar de ‘ideale’ situatie om naar te streven, wat betekent dat het niet noodzakelijk is dat de gegeven aanbevelingen morgen worden geïmplementeerd. Echter, in het proces van verduurzamen van de OK, dienen deze aanwijzingen als handvatten voor hoe men optimaal kan verduurzamen.

De deelnemende ziekenhuizen is gevraagd om informatie aan te leveren over verschillende onderwerpen m.b.t. het OK-complex: organisatie & rapportage, energie, anesthesie & medicatie, materialen & afval en sterilisatie. In totaal hebben 40 ziekenhuizen deelgenomen aan de eerste meting van de Barometer Groene OK. De aangeleverde data is geanalyseerd en op basis hiervan is er voor ieder deelnemend ziekenhuis een individueel adviesrapport ontwikkeld. Deze rapporten geven een uitgebreid overzicht van hoe het OK-centrum presteert in het kader van duurzaamheid. Daarnaast worden er per onderwerp specifieke aanbevelingen gedaan voor hoe de grootste milieuwinst behaald kan worden op basis van wetenschappelijke literatuur.

Naast de individuele ziekenhuisrapporten is op basis van de uitkomsten een landelijk adviesrapport opgesteld. Het rapport identificeert tien belangrijke acties die samen bijna driekwart van de CO2-uitstoot kunnen verminderen. De meest impactvolle maatregel is de overstap naar groene energie, goed voor een potentiële besparing van 18.000 ton CO₂-equivalent, wat 35% van de totale besparing vertegenwoordigt. Andere belangrijke maatregelen zijn het stoppen van het gebruik van lachgas (ruim 6.000 ton CO₂-equivalent) en de overgang naar herbruikbare, PFAS-vrije operatiejassen. Naast deze maatregelen zijn organisatorische verbeteringen cruciaal, bijvoorbeeld het opstellen van concrete doelstellingen en het betrekken van bestuurders en medewerkers van ondersteunende afdelingen.

> Landelijke Rapportage Barometer Groene OK

Er wordt gedurende het jaar 2025 gewerkt worden aan verdere ontwikkeling van de barometer, op basis van tussentijdse evaluaties en nieuwe literatuur m.b.t. het verduurzamen van de OK. Begin 2026 zal een nieuwe meting plaatsvinden waarin alle Nederlandse ziekenhuizen zullen benaderen voor deelname.

Deelname aan de Barometer Groene OK is geformuleerd als extra eis in de Milieuthermometer Zorg.

Kim van Nieuwenhuizen

arts-onderzoeker, LUMC

Kim is arts-onderzoeker bij de afdeling Gynaecologie in het LUMC. Ze promoveert binnenkort op het onderwerp ‘verduurzaming van operatiekamers’ en zet zich op verschillende manieren in voor het verduurzamen van de gezondheidszorg. Binnen het LUMC is ze actief in verschillende Green Teams en vervult ze de rol van voorzitter van het Green Team netwerk. Voor het Landelijk Netwerk de Groene OK is zij actief in de werkgroep van de ‘Leidraad duurzaamheid in richtlijnen’ en sinds 2021 onderdeel van de barometer werkgroep.

Julia Borgers

onderzoeker, Radboud Universiteit

Julia is promovendus en docent bij de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit. Ze doet onderzoek naar hoe zorgprofessionals zich organiseren om duurzaamheid te integreren in de dagelijkse praktijk van hun werk. Ze focust daarbij met name op het proces van verduurzaming in operatiekamers. Daarnaast geeft ze les aan studenten Bedrijfskunde over onder meer organisatieverandering, organisatietheorie en kwalitatieve onderzoeksmethodologie. Sinds begin 2022 neemt ze deel aan de barometer werkgroep.

Hans Friedericy

anesthesioloog, LUMC

Hans is anesthesioloog en heeft in 2016 het eerste GreenTeam OK in Nederland opgericht. Met dat als startpunt is hij samen met Frank Willem Jansen onderzoek gaan doen naar de verduurzaming van operatiekamers. In 2019 hebben zij i.s.m. de afdeling Industrial Ecology (CML-IE) de CO2 footprint van het OK centrum van het LUMC berekend om een inzicht te krijgen in de milieu impact van operaties en de processen die hiermee samenhangen. De Barometer Groene OK is onder andere hieruit geëvolueerd met als doel dat ook andere OK centra inzicht kunnen krijgen in hun milieu impact en dat OK centra met elkaar vergeleken kunnen worden om zodoende “Best Practices” te identificeren.

Prof. dr. Kristina Lauche

Radboud Universiteit

Kristina is hoogleraar en leerstoelhouder in organisatie-ontwikkeling en -ontwerp aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze onderzoekt hoe mensen omgaan met complexe problemen die samenwerking tussen organisaties vereisen. Ze richt zich met name op hoe mensen buiten hoger management verandering nastreven binnen en buiten hun organisaties. Ze houdt zich al enkele jaren bezig met de verduurzaming van operatiekamers en is één van de initiatiefnemers van de ontwikkeling van de barometer.

Prof. dr. Frank Willem Jansen

gynaecoloog n.p., LUMC

Frank Willem is emeritus hoogleraar in de gynaecologie en is was 2009 aangesteld aan zowel de Universiteit Leiden als aan de Technische Universiteit Delft. Zijn onderzoeks- en onderwijslijn richt zich op de patiëntveilige implementatie van nieuwe technologieën, innovaties, circulariteit en duurzaamheid. Hij is een van de initiatiefnemers van de studie Klinische Technologie / Technische Geneeskunde en is de voorzitter van Medical Delta (www.medicaldelta.nl). Daarnaast is hij voorzitter van het Landelijk Netwerk de Groene OK en betrokken sinds de start van de ontwikkeling van de barometer.

Anne van der Eijk

Manager OK & Centrale Sterilisatie Dienst, LUMC

Anne studeerde en promoveerde aan de TU Delft. Sinds 2011 heeft ze in het LUMC diverse managementfuncties vervuld. Haar onderzoekslijn richt zich op het ontwikkelen en implementeren van medische technologie, met een sterke focus op een meer circulaire gezondheidszorg.

Maelle Lustig

Arts-onderzoeker anesthesiologie, LUMC

Maelle is arts-onderzoeker bij de anesthesiologie in het LUMC. Ze promoveert op verduurzaming van de operatiekamers en is tevens werkzaam bij Milieu Platform Zorg waar ze zich bezighoudt met circulaire zorg. Sinds begin 2025 neemt ze deel aan de barometer werkgroep.

De Barometer Groene OK staat als eis in de Milieuthermometer Zorg. Aanspreekpunt hiervoor is Judith de Bree.

Judith de Bree

Adviseur duurzaam ondernemen, Stichting Stimular en Milieuplatform Zorgsector

Judith is adviseur duurzaam ondernemen bij Stichting Stimular en Milieuplatform Zorgsector.

Ze richt zich op verankering van duurzaamheid in de zorg via tools als de Milieuthermometer Zorg.

Contact Groene Barometer Groene OK

Heeft u vragen ten aanzien van de Barometer Groene OK? Mail dan naar barometer@degroeneok.nl.