Duurzaamheid: ‘We moeten het tij keren voor de generatie na ons’

Nieuws

De zorgsector is een enorm vervuilende sector en verantwoordelijk voor ongeveer 7 procent van de jaarlijkse CO2-uitstoot in Nederland. ‘Als de wereldwijde zorg een land was, zou die op de vijfde plaats staan op de wereldranglijst van landen met de hoogste uitstoot’, zegt Frank Willem Jansen, gynaecoloog en voorzitter van het Landelijk Netwerk de Groene OK. Hij zet zich in om duurzame zorg een vast onderdeel te laten worden van landelijke richtlijnen.

Frank Willem Jansen werkt als gynaecoloog in het LUMC en is daarnaast hoogleraar aan zowel de TU Delft als de Universiteit Leiden (Medical Delta). Het Landelijk Netwerk de Groene OK is een samenwerkingsverband van zestien specialismen die de zorg op de ok willen verduurzamen. ‘De gezondheidssector heeft een enorme footprint en de snijdende specialismen hebben daar een groot aandeel in’, vertelt Jansen. ‘Denk maar eens aan al het afval dat in een ok geproduceerd wordt, het hoge energieverbruik, de anesthesiegassen die vrijkomen en niet te vergeten medicijnresten die in de bodem en in ons oppervlaktewater terecht komen. Dit alles is niet alleen schadelijk voor dieren, maar ook voor mensen. Dus terwijl we mensen aan de ene kant beter proberen te maken, schaden we tegelijkertijd hun gezondheid.’

Concrete stappen
Hoewel artsen zich steeds bewuster worden van de vervuilende impact van de zorg, vond het Landelijk Netwerk de Groene OK het tijd worden om tot concrete actie over te gaan. Daarom diende het netwerk begin 2021 een aanvraag in bij de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS) om een leidraad Duurzaamheid te ontwikkelen. ‘Een professionele aanpak vraagt tijd en energie van mensen. Dankzij SKMS krijgen we de kans om dit constructief aan te pakken’, vertelt Jansen. ‘Met de leidraad willen we ervoor zorgen dat het thema duurzaamheid een structureel onderdeel wordt in nieuwe richtlijnen en in revisies van bestaande richtlijnen. En dat is zeker niet vrijblijvend. De veiligheid en kwaliteit van zorg staat in deze leidraad uiteraard voorop. De arts blijft in de lead, maar we maken wel inzichtelijk welke nadelige effecten bepaalde ingrepen hebben op het milieu. Er is bijvoorbeeld aangetoond dat het gebruik van een operatierobot een grote footprint heeft. Stel: een chirurg kan kiezen uit het gebruik van een robot of van een andere operatietechniek. Als van beide opties is aangetoond dat ze even veilig zijn, kan de arts ervoor kiezen om juist die andere duurzamere techniek toe te passen. Tegelijkertijd is het ook de moeite waard om te onderzoeken hoe we robots duurzamer kunnen maken. Daarover ben ik ook in gesprek met ingenieurs van de TU Delft.’ Bijzonder aan de nieuwe leidraad is dat deze inzicht geeft in de levenscyclusanalyse (LCA). ‘Een LCA meet de milieu-effecten van een product van wieg tot graf’, legt Jansen uit. ‘Bij het ontwikkelen van de leidraad werken we daarom samen met milieudeskundigen die hier uitgebreide studies naar hebben gedaan. Onze leidraad is dus evidence-based waardoor de arts een veilige en verantwoorde keuze kan maken.’

Wegwerpmaatschappij
Ervaart Jansen veel steun voor de nieuwe leidraad? ‘In theorie is er veel steun, maar de praktijk is soms weerbarstiger. Dat heeft niet te maken met onwil, maar meer met andere factoren zoals wat de aios in opleiding is aangeleerd of wanneer er sprake is van een spoedoperatie waarbij er geen tijd is om eerst rustig een afweging te maken. Ondanks dit soort hickups heb ik er vertrouwen in dat we met elkaar een duurzame zorgsector kunnen creëren.’ Hij legt uit waarom deze verduurzaming hem zo aan het hart gaat. ‘We leven in een wegwerpmaatschappij waarin alles maar voorhanden moet zijn. Maar in al die overdaad komen we onszelf uiteindelijk tegen. We mogen daarom best wat zuiniger zijn op wat we al hebben. Tegelijkertijd is mijn eigen generatie ook schuldig aan het creëren van die wegwerpmaatschappij en maak ik mij zorgen over wat we hebben veroorzaakt. Nu ik aan het einde van mijn carrière ben aanbeland, voel ik het als mijn verantwoordelijkheid om het tij te keren voor de generatie na ons.’

Bron: E-zine SKMS deel 2 (2023) (demedischspecialist.nl)