Artsen hebben een voorbeeldfunctie
Redmer van Leeuwen en Sjoerd Elferink zijn beiden oogarts. Samen vertegenwoordigen zij het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG) in het Landelijk Netwerk Groene OK. Binnen het NOG hebben zij samen de Projectgroep Duurzame Oogheelkunde opgericht. Een dubbelinterview over persoonlijke drijfveren en professionele ambities.
Eén dag opereren = een autorit van mijn woonplaats naar Kaapstad
Duurzaamheid is voor beide oogartsen een belangrijk thema; zowel in hun persoonlijk als professionele leven. Wat betekent duurzaamheid voor hen? Redmer van Leeuwen: ‘Duurzaamheid betekent voor mij geen schade toebrengen aan de wereld van toekomstige generaties. Mijn opa liet mij al kennismaken met de Club van Rome. En privé vond ik het al vanzelfsprekend om duurzaam te leven; zoals vegetarisch eten, zo min mogelijk vliegen en mijn huis isoleren. Sinds een paar jaar is de urgentie fors toegenomen door wat ik dagelijks zie en lees over klimaatverandering. Of beter gezegd: planeetvernietiging. Dit is geen fictie maar harde realiteit. Ieder weldenkend mens zal dit moeten beamen en dus moeten handelen. Tenzij je toegeeft aan cynisme. Ik heb veel respect voor mensen die niet hun schouders ophalen en consequenties durven te verbinden aan deze realiteit.’ Sjoerd Elferink vult aan: ‘De betekenis van duurzaamheid voor mij is precies zoals de definitie die de Verenigde Naties begin deze eeuw formuleerde: duurzaamheid is voorzien in je eigen behoeften, zonder daarbij de behoeften van toekomstige generaties te beperken. Sinds 2017 realiseer ik steeds meer wat de consequenties zijn van ons systeem. Aanvankelijk zette ik mij privé in om mijn voetafdruk te verbeteren. Totdat ik mij in 2019 realiseerde wat de effecten zijn van mijn werkzaamheden in het ziekenhuis. Door een wijziging van de afvalverwerking op de OK werd zichtbaar hoeveel afval de OK verlaat na één operatie. Het bleek om ruim 120 liter per operatie te gaan. Ik ging mij verdiepen in de literatuur hierover en het bleek dat ik met één dag opereren evenveel broeikasgassen uitstoot als wanneer ik een autorit van mijn woonplaats naar Kaapstad maak. En dat deed ik in mijn eentje dus al 1 tot 2 keer per week!’
Artsen hebben een voorbeeldfunctie
Beide oogartsen zijn het erover eens. Het is een onhoudbare situatie dat medisch specialisten hun best doen om de volksgezondheid te verbeteren en tegelijkertijd door hun handelen heel veel gezondheidsschade veroorzaken.[1] Daarom hebben artsen een voorbeeldfunctie in de strijd tegen de klimaatcrisis. Het is immers de essentie van ons werk: het verbeteren van de volksgezondheid.
Versnellen is noodzakelijk
Ook in de beide ziekenhuizen waar Sjoerd en Redmer werken staat duurzaamheid op de agenda. Redmer: ‘In het UMC Utrecht houden steeds meer mensen zich bezig met duurzaamheid. Van de Raad van Bestuur tot milieudeskundigen en medewerkers in zorg, onderwijs en onderzoek. Het UMC Utrecht heeft duurzaamheid opgenomen als onderdeel van haar strategie. We hebben bijvoorbeeld zonnepanelen op ons dak en nemen groene stroom af. Maar om aan de Green Deal te kunnen voldoen, zullen we moeten versnellen. Winst is te behalen door: energiebesparing, minder patiëntenvervoer naar het ziekenhuis, geen broeikasgassen binnen de anesthesie, minder plastic afval en geen onnodige zorg. Hiervoor liggen de plannen al klaar; nu nog de daadkracht van leidinggevenden’. Sjoerd geeft aan tot u toe vooral op landelijk niveau actief te zijn geweest. ‘Eind 2020 heb ik een start gemaakt in ons eigen ziekenhuis, het Flevoziekenhuis. Het is fijn om te merken dat er erg veel draagvlak is op de werkvloer. Belangrijke pijlers zoals ons facilitair bedrijf en onze inkoop zijn ook betrokken bij dit onderwerp. Samen en bottom up maken we ons hard voor het vergroenen van ons ziekenhuis.’
Klimaatkosten afwegen tegen beoogde gezondheidswinst
Beiden zijn het erover eens dat over vijf tot tien jaar forse stappen moeten zijn gezet. Sjoerd verwoordt zijn wens als volgt: ‘Mijn hartewens is dat er over vijf tot tien jaar een algoritme is ontwikkeld waarmee de hoeveelheid klimaatschade (bijvoorbeeld CO2 uitstoot) omgerekend kan worden in het verlies in levensjaren. En dat bij elke medische procedure wordt beoordeeld of de klimaatkosten van die procedure opwegen tegen de beoogde gezondheidswinst. Met als consequentie dat als het niet tegen elkaar opweegt, we het niet (meer) gaan doen.’ Redmer sluit zich hierbij aan. Hij hoopt en verwacht dat over tien jaar de luchtbeheersing op de OK spaarzaam wordt ingezet, er geen schadelijke anesthesiegassen worden gebruikt, dat meer zorg op afstand zal plaatsvinden en dat de hoeveelheid afval op OK is gehalveerd. ‘Collega’s die zich ook met duurzaamheid willen bezighouden zou ik adviseren om een Green Team op te richten en samen met andere collega’s één onderwerp aan te pakken. Iedereen kent wel een handeling waarvan je denkt: moet dit zoveel afval genereren? Is dit nou nodig? Ga ermee aan de slag! Stel vragen aan de fabrikant, de infectiepreventie deskundige, de managers, de mensen van inkoop! Het is een taai proces, maar geeft uiteindelijk veel voldoening.’
Afsluitend staan Sjoerd en Redmer stil bij het Landelijk Netwerk De Groene OK. Beide artsen zijn samen betrokken geweest bij de oprichting. ‘Het is super om te zien met hoeveel positieve energie dit initiatief door velen omarmd is. Wij zijn er trots op om als oogartsen en als NOG hieraan een bijdrage te mogen leveren.’
| Redmer van Leeuwen is oogarts in het UMC Utrecht. Na zijn promotie aan het Erasmus MC is hij naar Utrecht gekomen om zich te specialiseren in de vitreoretinale chirurgie. De microchirurgie is iets dat goed bij hem past. Het vraagt om opperste concentratie en volledige beheersing van handvaardigheid. Eén onoplettendheid kan onherstelbare schade aanrichten. Tegelijkertijd kan deze vorm van chirurgie het gezichtsvermogen van veel patiënten herstellen of behouden; het is dankbaar werk. Als academisch oogarts verdeelt Redmer zijn tijd tussen patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs en management. |
| Sjoerd Elferink werkt als oogarts in het Flevoziekenhuis. Zijn liefde voor het vak is via een omweg ontstaan. Nadat hij een periode op de intensive care heeft gewerkt, ontdekte hij dat hij zich liever met kwaliteit van leven van patiënten bezig wil houden. Bovendien bleek hij graag te opereren en handig te zijn. Binnen de oogheelkunde komen beide kenmerken mooi samen. Hij deed zijn opleiding oogheelkunde In Amsterdam en werkt sinds 2017 als oogarts in het Flevoziekenhuis. Daar houdt hij zich bezig met de oogheelkunde in de volle breedte, inclusief staaroperaties.
|
| Het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG) is de wetenschappelijke beroepsvereniging van oogartsen. De vereniging is opgericht in 1936 en telt ruim 1100 leden. Binnen de NOG is de Projectgroep Duurzame Oogheelkunde (PGDO) actief. Dit is een specialisme overstijgende projectgroep die inzet op het verduurzamen van alle processen binnen de Nederlandse oogheelkundige praktijk, bijvoorbeeld door het geven van informatie en advies. Sjoerd en Redmer zijn beiden actief binnen de Projectgroep Duurzame Oogheelkunde. |
[1] De gezondheidszorg in Nederland is verantwoordelijk voor 7% van alle CO2 uitstoot van Nederland.